Veel voormalig Nederlandse begraafplaatsen worden nauwelijks nog gebruikt en dagelijks beheer is vaak beperkt of afwezig. De situatie verschilt echter sterk van land tot land. In elk land gelden weer andere regels en een andere stijl van beheer. Wat de begraafplaatsen delen is dat ze onderdeel zijn van ons gedeeld erfgoed.

Van hergebruik tot erezaak.

Waar oorspronkelijke Nederlandse begraafplaatsen in gebruik zijn gebleven, staat conservatie van oude waarden niet altijd voorop. Een paar voorbeelden. In Indonesië staan meerdere oude Europese begraafplaatsen onder druk, enerzijds door de bevolkingsgroei in de steden en anderzijds doordat de regering niet zomaar toestemming geeft voor de aanleg van een nieuwe begraafplaats. Dit heeft tot gevolg dat veel oude graven worden geruimd en opnieuw worden uitgegeven. Vaak gaat daarbij ook de oorspronkelijke structuur van de begraafplaats verloren, maar de lokale bevolking kan er in ieder geval begraven. In tegenstelling daarmee zijn de begraafplaatsen en kerkhoven in de Verenigde Staten. Daar zijn nog begraafplaatsen te vinden die gesticht zijn onder de Nederlanders of waar veel nazaten begraven zijn van kolonisten die daar onder de Engelsen woonden. Toch zijn hier ook begraafplaatsen verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor wolkenkrabbers.

In Japan is het een erezaak om de plek van de doden zo goed mogelijk te behouden. Nog steeds wordt Nederland daar min of meer als eigenaar en houder van zo’n plek gezien. Waar Nederlanders op grotere begraafplaatsen een graf kregen, zoals bijvoorbeeld in Portugal of Turkije, is het beheer in lokale handen en hangt het van de situatie af hoe het beheer gedaan wordt.

Veel vaker nog zijn op talloze begraafplaatsen over de hele wereld Nederlanders begraven, vaak in relatie tot de maritieme en handelsactiviteiten. Het beheer van die graven is afhankelijk van lokale inzet, maar veel van deze graven zijn in de loop der tijd verloren gegaan. Niet door mismanagement, maar omdat de ruimte voor andere doeleinden nodig was of omdat het graf niet meer onderhouden werd.

Erfgoed

Beheer en behoud van erfgoed in het algemeen is niet zelden een uitdaging, zowel in Nederland als in het buitenland. Dat geldt ook voor begraafplaatsen. De wijze van conserveren van gebouwen, grafmonumenten en muren verschilt per land. Niet elk land heeft de verdragen of charters op dit onderwerp ondertekend of heeft de kennis en expertise in huis. Internationaal geldt bijvoorbeeld het Burra Charter uit Australië als een gidsdocument. In het charter zijn afspraken opgenomen over de betekenis van culturele waarden, conserveren, preserveren, restaureren en reconstrueren. In Europa zijn allerlei handvesten vastgelegd door onder meer ICOMOS en UNESCO. Waar geen gebrek is aan kennis, is echter vaak wel een gebrek aan middelen. De uitdaging is aan ons allen om te denken in kansen en mogelijkheden om daarmee verhalen te kunnen blijven vertellen over ons gedeelde verleden.

Management & conservatie

Binnen dit onderdeel van de website Shared Cemeteries willen we handreikingen bieden ten aanzien van management en conservatie. De artikelen zijn samengesteld op basis van ervaringen en betrokkenheid bij tal van projecten over de hele wereld.

Let wel: elke situatie is anders en geen begraafplaats is hetzelfde. De artikelen zijn bedoeld ter algemene ondersteuning. Voor vragen of een specifiek advies, neem gerust contact met ons op.