Fort Kochi - Sara van Heiningen
In de muur van de St. Franciskerk in Cochin zit de grafsteen gemetseld die Lucas van der Dussen ter nagedachtenis aan zijn Sara heeft laten maken. Sara kreeg de twijfelachtige eer de eerste Nederlandse vrouw te zijn die in Cochin overleed en haar steen is de oudst bekende Nederlandse grafsteen in dit gebied aan de Malabaarse kust.
Naast het feit dat op de grafsteen staat dat zij de echtgenote was van Lucas van der Dussen en overleed op 27 oktober 1664, weten we helemaal niets over Sara van Heiningen. Eigenlijk is dat best opmerkelijk. Een bekende Nederlandse genealoog heeft de stamboom van de welbekende Delftse familie Van der Dussen gemaakt en noemt daarin ook Lucas. Hij zou getrouwd zijn met Sara van Heiningen die op 5 mei 1635 in Rouen (Frankrijk) is geboren en de nicht zou zijn van zijn eerste vrouw die dezelfde naam droeg: Sara van Heiningen[i]. Hij heeft het letterlijk overgeschreven uit een boek dat in 1944 is uitgekomen[ii] en ook die auteur heeft het letterlijk overgenomen uit een boek uit 1733[iii]. Deze auteurs geven ruiterlijk toe de familiegeschiedenis van de Van der Dussens zo gekregen te hebben. Theoretisch zouden ze het gevonden kunnen hebben in een familiebijbel en zou de informatie kunnen kloppen. Alleen is dat niet meer na te gaan, want de doopgegevens uit Rouen uit die tijd zijn niet bewaard gebleven. Ondanks de Nederlandse naam en een zeer uitgebreide zoektocht is van beide Sara’s geen spoor te vinden en zijn ook de gegevens over de huwelijken niet gevonden.
Sara kwam wel, samen met Lucas, vanuit Nederland naar Azië. In het dagregister van Batavia uit 1664 staat geschreven dat op 8 juni 1664 dat de koopman Lucas van Dussen met zijn familie in Batavia was aangekomen met het schip Outshoorn van de kamer Amsterdam. Dat lijkt erop te wijzen dat hij meer familie bij zich had dan alleen zijn vrouw. Het schip was van Texel vertrokken op 12 december 1663 en had twee weken bij Kaap de Goede Hoop gelegen. De reis was heel voorspoedig gegaan en er was slechts één bemanningslid onderweg gestorven. Naast de 114 zeevaarders waren er 40 soldaten en 15 passagiers aan boord.[iv] Sara en Lucas hebben ruim de tijd gehad de reis voor te bereiden, want Lucas was op 21 augustus 1663 opnieuw in dienst getreden van de VOC nadat hij in 1662 terug gekomen was uit Indië. [v] Na een korte periode bijgekomen te zijn in Batavia vertrok het stel in september met de Mars naar Colombo en verder naar Cochin. Deze reis ging minder voorspoedig, want het meereizende schip de Brouwershaven liep vlak bij Bantam aan de grond en moest losgetrokken worden door de nagezonden Tertholen. [vi] Alles overziend is het, gezien de tijd, mogelijk dat Sara kort vóór aankomst aan boord is gestorven en Cochin nooit heeft gezien. Maar mogelijk is ze na aankomst overleden. Ze werd begraven in de St. Franciskerk.
Grafmonument van Sara van Heiningen (foto René ten Dam, 2020)
In tegenstelling tot het grafmonument voor Balthasar de Meter is de grafsteen voor Sara van Heijningen wel voorzien van versieringen in de vorm van een familiewapen. Vrouwen hadden tot in de zeventiende eeuw meestal een ruitvormig wapen, waarbij op het rechterdeel het wapen van de echtgenoot werd afgebeeld. Het was niet ongebruikelijk dat men een familiewapen verzon om het aanzien te vergroten, maar het wapen is echt. Op de grafsteen is het alliantiewapen te zien van Sara van Heijningen en haar echtgenoot. We zien rechts een leeuw uit het wapen van Sara. In een van de linker vlakken zien we de hond (brak) uit het wapen van Van der Dussen. De steen is echter behoorlijk verweerd, waardoor details zijn vervaagd. De tekst op de grafsteen luidt:
Hier Rust Juf. Sara Van Heininge Huisvrou van Lucas van der dusse Fiscael Over Teiland Ceilon Dcuste van Madure Malabaar dese stad end verdere onderhorige plaatsen. Overleden den 26 october Ao 1664
Tekening van het grafmonument
Lucas bleef in Cochin wonen en werd uiteindelijk commandeur van Malabar. Op 14 december 1668 kreeg hij een perceel grond toegewezen in blok H nr. 16 om een woning op te bouwen. [vii] IHet lijkt erop dat hij in Cochin wilde blijven, maar hij kreeg het aan de stok met zijn baas Rijklof van Goens en beklaagde zich bij de gouverneur-generaal. Er volgde een benoeming tot directeur van de handelspost Perzië vanwaar hij in 1672 te Batavia terugkwam. Op 8 oktober 1672 werd hij commandeur van de schepen die ter bescherming van de zogenaamde Noord-vaarders (uit Japan) uit Batavia tegen de Franse vloot werden uitgezonden. In het dagregister van Batavia werd op 24 juli 1673 geschreven: “Omtrent de middernaght is te deser stede aen een schielycke siekte subyt overleden d’Edº Lucas van der Dussen; ,in syn leven oudt directeur van Persia, ende op Sondagh, 23 d'. namiddaghs na de predicatie statelyck begraven en ter aerden gebracht.."
“Geld trouwt met geld” is een oud gezegde. Lucas kwam uit een welgestelde familie van brouwers die daarnaast veel openbare functies vervulde zoals van burgemeester en schepen en bewindhebbers van de kamer Delft van de VOC waren. Sara zal daarom ook uit een welgestelde familie zijn gekomen en het daarom des te vreemder dat haar naam alleen maar voortleeft vanwege een steen in een kerkmuur ver van haar land van herkomst. .
Noten
[i] www.nagtegaal.org/wp-content/uploads/2014/11/watermarked-Dussen-van-der-I-sep.-20141.pdf
[ii]W. Wijnaendts van Resandt, De Gezaghebbers der Oost-Indische Compagnie op hare Buiten Comtoiren in Azië (Amsterdam 1944), blz. 181
[iii] David van Hoogstraten en Jan Lodewijk Schuer, tiende deel. Groot Algemeen Historisch Geographisch, Genealogisch en oordeelkundig woordenboek
[iv] DAS register
[v] Lucas van der Dussen, zoon van Hugo Lucaszn van der Dussen en Alida Maertensdr Hogenhoek, werd gedoopt in Delft op 16 september 1620. Hij ging als onderkoopman met de Gecroonde Leeuw in 1655 naar Indië , werd schout bij nacht en fiscaal van de Goasche vloot op 8 september 1656, voer vanuit Batavia dikwijls naar de kust van Malabar en Ceylon om onder andere rijst te kopen, fiscaal op Ceylon 1661. Repatrieerde in 1662. Hij kwam uit een familie die geparenteerd was aan diverse bewindhebbers van de VOC en mannen als Admiraal Adam Westerwolt en Cornelis Haga,de eerste Nederlandse Ambassadeur in Istanboel. .
[vi] Dag register Batavia 1664 f 368
[vii] NA 1.11.06.11.003 scan 0024
- Laatste update op .