Gijsbert Hemmij's dood

Van een aantal Nederlanders uit de VOC-periode is bekend dat zij niet in Nagasaki zijn begraven maar elders. Van in ieder geval vier personen zijn in de dagboeken van de opperhoofden aantekeningen terug te vinden bij wie dit is gebeurd. Met name één van die begrafenissen speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van de Nederlandse begraafplaats in Nagasaki.

Een van de bekendste en meest aansprekende sterfgevallen is die van Gijsbert Hemmij. Hemmij was in 1792 opperhoofd geworden op Dejima en bleef dat niet één jaar, maar tot aan zijn dood in 1798. Het waren roerige tijden omdat in Nederland de Bataafse Republiek was uitgeroepen en de VOC was genationaliseerd, maar de hofreizen naar Edo gingen gewoon door. Na de audiëntie in Edo was Hemmij op de terugweg onder verdachte omstandigheden ziek geworden. Sommigen zeggen dat hij vergiftigd was door lieden die afgunstig waren vanwege de handel die hij voor zichzelf had opgezet. Hij stierf op 8 juni 1798 in het stadje Kakegawa, zo’n 200 kilometer ten zuidwesten van Edo. De volgende dag werd hij ter plekke met enig ceremonieel begraven bij de Tennenji-tempel. Bij de begrafenis waren naast de reisgenoten, arts Letzke en boekhouder Ras, ook de meest vooraanstaande Japanners uit hun escorte aanwezig.

Hemmij's grafmonuement (foto Leon Bok, 2016)

Op het graf werd een grafsteen geplaatst. De zerk die we daar nu vinden, toont dezelfde afgeronde vormals veel zerken op de Hollandsche begraafplaats in Nagasaki. De zerk ligt echter op een verhoging van ronde keien die kunstig in elkaar gemetseld zijn. Rondom de zerk is een soort hekwerk van hetzelfde materiaal als de zerk geplaatst. Op de zerk is de volgende tekst aangebracht:

HIER ONDER RUST HET STERFELYKE GEDEELTE VAN DEN WELEDEL ACHTBAAR HEER MR GYSBERT HEMMY IN ZYN EDELENS LEEVEN OPPER KOOPMAN EN OPPERHOOFD VAN DEN JAPANSCHEN HANDEL GEBOOREN DEN 16 JUNY 1747 EN OVERLEEDEN DEN 8 DITO A[NNO] 1798 EN BEGRAAVEN DEN 9 JUNY 1798

Het grafmonument is in 2005 gerestaureerd onder leiding van de heer Nanri. Hoewel de tekst niet meer geheel leesbaar is (wat voor 2005 al zo was) ligt de steen er vrij goed bij. De steen is begroeid met korstmossen, maar deze leveren geen schade op. Nabij de grafsteen is een grote hoge gedenksteen geplaatst waarop de tekst van de originele steen overgenomen is en in het Japans.

Literatuur

• Blussé, L., Velde, P. en Viallé, C.; The Deshima dagregisters: Their original tables of contents, Vol. VIII: 1760-1780. lntercontinenta; no. 19. Leiden: Centre for the History of European Expansion, 1995
• Blussé, L. en Viallé, C.; The Deshima dagregisters: their original tables of contents, Vol. XII, 1650-1660. lntercontinenta; 25. Leiden: lnstitute for the History of European Expansion, 2005
• Blussé, Leonard en Viallé, Cynthia, The Deshima dagregisters, Volume XI 1641-1650, Leiden 2001
• Eb-Brongersma, Titia van der; De Hollandsche Begraafplaats in Nagasaki. Een cultuurhistorisch erfgoed, Oegstgeest 2017
• Miyanaga, Takashi; Brief notes concerning Dutch gravestones in Japan. – the names of Dutchmen buried in the graveyards of Japanese temples and in foreign cemeteries in Japan (1621-1982), Tokyo 1988