Scriptie over de Nederlandse begraafplaats in Surat

De Indiase architect Kaanan Thakkar werkt momenteel aan een scriptie over de Nederlandse begraafplaats in Surat als onderdeel van de Advanced Masters in Conservation of Monuments and Sites aan het RLICC (KU Leuven), België. Haar onderzoek omvat ook een stage bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Door middel van een specifiek casus van Surat in Gujarat, wil Kaanan Thakkar de culturele betekenis van de begraafplaats in de perceptie van lokale gemeenschappen als gedeeld erfgoed leren begrijpen, terwijl ook voortgebouwd wordt op verhalen die hun unieke transculturele architecturale en erfgoedkarakter verklaren en hun mogelijke integratie in het lokale stedelijke landschap als factor van duurzame ontwikkeling.

Toen de Verenigde Nederlandse Oost-Indische Compagnie (Vereenigde Oostindische Compagnie of VOC) zich in en rond Azië vestigde, zette Pieter van den Broecke, een Nederlandse lakenhandelaar, omstreeks 1616 een handelspost op in Surat. Met een post in de stad bloeide de handel van textiel op. Ter ondersteuning van de handelsinfrastructuur van de VOC mocht alleen een tuin, een pakhuis en een begraafplaats gebouwd worden in de groeiende stad aan de rivier - in tegenstelling tot een aantal andere VOC-handelsposten in Zuid-India waar forten en nederzettingen waren geconstrueerd. De stad Surat maakte destijds deel uit van het Mogol-rijk en met schriftelijke overeenkomsten en toestemmingen voerden de Nederlanders en de Britten hun handel uit en leefden in constante strijd en concurrentie naast elkaar in de stad. De Nederlandse handel begon in het begin van de achttiende eeuw aanzienlijk te verminderen als reactie op het Engels-Nederlandse verdrag.

De Nederlandse begraafplaats in Surat bevat een aantal grafmonumenten van verschillende afmeting en vorm. De graftombe van baron Adrian Van Reede (1636-1691), die commandeur van Malabar was, is het meest in het oog springend. Het bestaat uit een dubbele koepel van grote omvang, met een galerij erboven en eronder, ondersteund op fraaie kolommen. Dit monument was vroeger versierd met fresco's, wapenschilden en passages uit de Bijbel, en de ramen waren gevuld met prachtig houtsnijwerk. Het vakmanschap en de constructie spreken de taal van de lokale architectuur en repliceren de grootte en grootsheid van de keizerlijke graven van Mughal in zijn Indo-islamitische stijl.

Volgens Thakkar is een holistische bescherming van de Nederlandse begraafplaats alleen te rechtvaardigen als het een echt People-Place-Project is van erfgoedconservatie. “Via een erfgoedgestuurd regeneratiemodel kan dan een robuust schema van monitoring, financieringsmechanismen en beheerstructuren worden gevormd. Hoe deze inzichten en analyses kunnen worden gebruikt in een plan van aanpak is het meer uitdagende aspect. En aangezien er hier maar één geval zal worden bestudeerd, moeten we ook realiseren dat er geen eenduidige benadering is voor het behoud van alle erfgoedlocaties - zowel materieel als immaterieel - verspreid over de stedelijke landschappen van India. Dit project is echter slechts het begin van een groter proces in Surat."

“Hoewel het behoud van stedelijk erfgoed in een complex scenario als Surat een geleidelijk groeiend aspect van bewustwording is, kan de Nederlandse begraafplaats in haar reeds bestaande historische positie een krachtige aanjager van verandering zijn. Bij verdere realisatie zou het interessant zijn om de mogelijkheden van de erfgoedsite te kennen als katalysator van duurzame ontwikkeling in een holistisch geïntegreerd plan. Aan de andere kant is de ongelooflijke kunstzinnigheid en samenvloeiing van cultuur in architectuur en tijd via deze begraafplaats des te belangrijker om te worden bewaard en onderhouden voor de toekomst. Terwijl andere sporen van Nederlandse aanwezigheid in de stad langzaam in de tijd zijn verdwenen, is deze begraafplaats het enige nog tastbare aspect in het historisch gelaagde stedelijke landschap van Surat."

De scriptie zal naar verwachting in juni 2021 worden afgerond.

Meer over Surat en het project van Kaanan Thakar volgt later.