Suriname - Nominatie Jodensavanne World Heritage List

Jodensavanne Archaeological Site in Suriname is formeel één van de twintig erfgoednominaties voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst in 2023. In juli 2023 komt het World Heritage Committee van UNESCO bijeen om te beslissen of de site definitief een plek krijgt op deze prestigieuze lijst.

Geschiedenis

De Jodensavanne ligt in een landelijke omgeving te midden van inheems gebied. De Joodse gemeenschap van Jodensavanne heeft ongeveer 150 jaar gefunctioneerd, van de jaren 1680 tot de eerste helft van de negentiende eeuw. In de vroeg moderne tijd was Suriname de thuisbasis van de grootste Joodse gemeenschap in Amerika, met 1.500 inwoners op het hoogtepunt aan het einde van de achttiende eeuw. Het betreft dan van een kwart van de Joodse bevolking in heel Amerika en tot twee derde van de bevolking van de toenmalige kolonie Suriname.

De Jodensavanne, zoals gepresenteerd op de voorlopige UNESCO-werelderfgoedlijst van 1998, bestaat feitelijk uit twee historisch verbonden sites, namelijk de begraafplaats Cassipora Kreek en de nederzetting Jodensavanne. Hoewel fysiek gescheiden, zijn zowel de Cassipora Kreek-begraafplaats als de Jodensavanne-nederzetting historisch sterk met elkaar verweven, aangezien de Cassipora-begraafplaats een overblijfsel is van een oudere Joodse nederzetting waarvan de leden geleidelijk integreerden in de gemeenschap van Jodensavanne. Samen vormen de beide sites een uitzonderlijke getuigenis van een Joodse beschaving in de Atlantische Sefardische diaspora.

Overview Jodensavanne met de synagoge (foto Stephen Fokké)

Zowel de Cassipora Kreek als de Jodensavanne-dorpen zijn ongeëvenaard in de Joodse diaspora. Deze locaties, gesticht in respectievelijk de jaren 1650 en 1680, vormden destijds de enige nederzettingen ter wereld die territoriale en communale autonomie verkregen en die bestonden bij de gratie van een slavenmaatschappij in een grensgebied te midden van Inheems grondgebied, gedurende de zeventiende eeuw tot aan de eerste helft van de negentiende eeuw. Een context waarin verschillende culturen en etnische groepen met elkaar in contact kwamen en botsten, hetgeen resulteerde in onderlinge materiele en immateriële uitwisselingen of uitwerkingen. Deze twee Joodse nederzettingen herbergen een van de oudste nog bestaande Joodse begraafplaatsen van Amerika, evenals de fundamenten van huizen, gemeenschapsgebouwen en een synagoge. 

Het dorp Jodensavanne is ook de locatie van een Afrikaans-Creoolse begraafplaats, waarvan de overledenen zowel tijdens als onmiddellijk na de slavernij werden geboren. De slavernij in Suriname werd in 1863 afgeschaft.

Van nominatie tot aanwijzing

Eind november 2022 werd de nominatie besproken door het ICOMOS World Heritage Panel en een afvaardiging van de stichting Jodensavanne, Harold Sijbling en Stephen Fokké. De besproken vragen worden nog formeel toegestuurd, waarna ze uiterlijk eind februari adequaat beantwoord dienen te worden. In maart 2023 rondt ICOMOS hun verslag formeel af met een aanbeveling aan het World Heritage Committee. Enkele maanden later beslist het World Heritage Committee dan over de aanvraag.

Harold Sijbling van de stichting Jodensavanne geeft uitleg bij een grafmonument aan ICOMOS expert Maria Eugenia Bacci op de Joodse begraafplaats van de Jodensavanne (foto Stephen Fokké)

Intussen zijn de Ambassade van Suriname in Parijs, waar UNESCO haar zetel heeft, en de stichting Jodensavanne druk bezig met lobbyen om de nominatie om te zetten in een definitieve aanwijzing. Fokké: “De Jodensavanne beschikt zonder twijfel over de vereiste zogenoemde uitzonderlijke universele waarde voor de totale mensheid (OUV – Outstanding Universal Value). We hebben er het volste vertrouwen in, want er is simpelweg geen tweede Jodensavanne in de wereld!"

Aanwijzing betekent dat de staat Suriname formeel verantwoordelijk wordt voor het beheer en behoud van de site en deze moet onderhouden op basis van nationale en internationale wetgeving. Het zou bovendien het derde werelderfgoed van Suriname worden. Eerder kregen het Centraal Suriname Natuurreservaat en de historische binnenstad van Paramaribo internationale erkenning als respectievelijk natuurlijk en cultureel werelderfgoed.